طرحواره ناسازگار اولیه چیست؟ طرحواره ناسازگار اولیه یا Schema در روانشناسی به مجموعه‌ای از باورها، احساسات، و تجربیات ناخواسته اشاره دارد که در دوران کودکی شکل گرفته‌اند. بر شیوه تفکر، رفتارها و احساسات فرد در زندگی بزرگسالی تأثیر می‌گذارند.
طرحواره ناسازگار اولیه چیست؟
این طرحواره‌ها نمایانگر الگوهای ناسازگار و منفی از خود، دیگران و جهان هستند که به مرور زمان در ذهن فرد شکل گرفته‌اند و ممکن است باعث ایجاد مشکلات روانی و رفتاری شود. افراد معمولاً با کمک روانشناس یا روان درمانگر می‌توانند این طرحواره‌های ناسازگار را شناسایی کرده و به تغییر آنها بپردازند تا زندگی بهتری داشته باشند.
ویزگی های طرحواره ها
طرحواره‌های ناسازگار اولیه یا در اصطلاح عام، تله‌های زندگی، چنین مشخصه‌های عمومی دارند:
- مطلق گرایی: باورها، افکار و قضاوت‌های ثابت، مطلق و ارزیابی نشده در مورد خود، دیگران و جهان که از کودکی و اوایل نوجوانی در ما شکل گرفته‌اند.
- مقاوم در برابر تغییر: شامل خاطرات، هیجانات، احساسات بدنی و شناخت واره‌ها هستند. که خاطرات هیجانی عمیق آنها در مغز ناهوشیار ما از کودکی قرار دارند و به سختی تغییر می‌کنند.
- آشنایی و عادت: از کودکی چون با آنها بزرگ شده‌ایم و بر اساس آنها تجربیات زندگی را قضاوت کرده و خود را اینگونه سازگار کرده‌ایم. به آنها عادت کرده و وابسته شده‌ایم. و برای ما تجربه آشنایی هستند. پس اگر چه به ما رنج می‌دهند اما با آنها راحت‌تریم.
- تکرار شونده: از طریق قضاوت‌های سوگیرانه و نیز رفتارهای مقابله‌ای ناسازگارانه که در برابر آنها داریم. مثل اجتناب، جبران افراطی و تسلیم شدن، خود را تداوم می‌بخشند و به بقای خود کمک می‌کنند.
- پیش‌بینی پذیری: اتفاقات را بر اساس آنها پیش‌بینی یا در واقع پیشگویی خود تحقق بخش می‌کنیم. و با ترفند طرحواره‌ها فکر می‌کنیم. توان پیش‌بینی اتفاقات و کنترل شرایط داریم.
- حساسیت افراطی به اتفاقات و استرس‌ها: تهدیدهای زندگی را بصورت مداوم، پایش و حتی هیجانات منفی خود را موقع تهدیدها، پیش‌بینی می‌کنیم. تله‌ها نیز موقع تنش‌ها و چالش‌هایی که ما آنها را در ذهن خود، تهدید ارزیابی کرده‌ایم فعال می‌شوند.
- فعال ساز هیجانات شدید: هیجاناتی مثل ترس و اضطراب – خجالت و احساس گناه – ناامیدی و بی‌قراری. آزردگی و رنجیدگی، خشم، غم، افسردگی و…
- تولید افکار غیرمنطقی و خطاهای شناختی: تعمیم دهی، مبالغه افراطی، مطلق نگری و…
اگر مشخص شده که دچار چه تله‌ای هستید. به این توجه کنید و این سوال مهم را از خودتان بپرسید: آیا مجموعه افکار، رفتار و روابط من در جهت توقف و ترمیم تله عمل می‌کند یا تکرار، تقویت و تشدید آن؟.
